یادداشت اختصاصی/عضو گروه فقه تربیتی موسسه اشراق و عرفان؛
اگر میخواهیم مسجد به تراز خود برسد باید مرکز تفضل و خدمت‌رسانی به مردم باشد
همراهی اقامه نماز در مسجد با خدمت‌رسانی، همان راهبردی است که از ابتدای انقلاب به آن توجه لازم نشده است. اگر میخواهیم مسجد به تراز خود برسد باید مرکز تفضل و خدمت‌رسانی به مردم باشد.
به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون‌های مساجد خبرگزاری شبستان؛ حجت الاسلام والمسلمین هادی عجمی، مدرس حوزه و دانشگاه، پژوهشگر فقه فرهنگ و عضو گروه فقه تربیتی موسسه اشراق و عرفان در یادداشتی اختصاصی به شبستان به گفتمان مسجد محور پرداخته است.
متن کامل این یادداشت در ادامه می آید:
معجزه خدمت‌رسانی به مردم!
در دنیای خبر و شبکه‌های اجتماعی، مطالب بسیاری هر روز دیده می‌شود. برخی مطالب با اینکه کمتر دیده می‌شود و گفته می‌شود؛ اما در پسش خبرهای مهمی است!
مثلا بارها شنیدیم، که وهابیت با پشتوانه سود سرسام‌آور از فروش نفت در عربستان، کویت و امارات، فعالیت‌های بسیار در آفریقا دارند.. فراگیر بودن فقر و کمبود مایحتاج زندگی، قاره آفریقا را به یکی از بهترین اهداف جذب مردم به وهابیت تبدیل کرده است. از روش‌های آنها برای جذب مردم، ساخت مساجد، مدارس و مراکز عمومی است. آنها با این کار افراد بسیاری را به زیر پرچم خود آورده‌اند.
در این بین، مواجه می‌شویم با یک خبری که در ظاهر، چندان مهم نیست. خبر این است که شیعیان تانزانیا، در شهر دارالسلام یک کتابخانه عمومی تاسیس کردند. همین خبر برای مبلغان وهابی چنان مهم می‌شود که یکی از آنها با ناراحتی فراوان در صفحه شخصی خود می‌نویسد: برادران دیروز به من خبر دادند که کتابخانه عمومی در شهر دارالسلام تانزانیا تاسیس شده!! ای بزرگواران، آفریقا نیاز به تلاش زیاد همه ما دارد.[1]
همین مبلغ وهابی با استفاده از سرمایه هنگفت خود، فعالیت های عمرانی بسیاری در کشورهای آفریقایی انجام داده است و این کتابخانه نسبت به فعالیت‌های و هزینه‌هایی که آنها کرده‌اند هیچ است؛ اما همین کار ظاهرا کوچک او را برافروخته می‌کند و از همفکران خود، طلب یاری می کند.
خبری دیگر که میان خبرهای پر رنگ و آب، رنگ می‌بازد این است: داعش، در اوج کشور گشایی خود، وقتی به شهر دیابیه سوریه می‌رسد، از اولین اقداماتشان این است که بیمارستان آن شهر را را ویران می‌کنند؛ چون نامش «بیمارستان امام خمینی» است![2]
به راستی علت این برانگیختی وهابیت، از این خدمات رسانی‌های شعیان چیست؟ آنهم با توجه به اینکه تمام این خدمات در مقابل خدمات عمومی گسترده آنها در کشورهایی عربی و آفریقایی، چندان به حساب نمی‌آید. به نظر شما، علت این عکس العمل‌های عجیب، اثرگذاری شگرف و عجیبِ «معجزه خدمات رسانی عمومی در جذب مخاطب نیست»؟!
راهبرد قرآنی
شکی نیست که اقامه نماز ستون برپایی مسجد ومحور فعالیت‌های مسجد است. اما آن اقامه‌ای که خداوند در قرآنش ترسیم کرده است. از آنجا که قرآن را خدایی حکیم نازل کرده است، اینکه چه کلمه‌ای در آن آمده و در کنار چه کلمات دیگری قرار داده، حکمتی دارد. از نکات ظریف قرآن و درس‌هایی که برای اهل مسجد دارد، این است که نگاهی داشته باشیم به کلماتی که همراه اقامه نماز آورده است. در بسیاری از این موارد، خداوند اقامه نماز را در کنار خدمت‌رسانی مؤمنانه قرار داده است. مانند همراهی اقامه نماز با:
مشورت و هم‌انديشي: « أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَمْرُهُمْ شُورى بَيْنَهُمْ »[3]؛
زکات و همياري: « يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ »[4]؛
قرض الحسنه: « أَقيمُوا الصَّلاةَ .... وَ أَقْرِضوَ وا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً »[5]؛
کمک به نيازمندان: « أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ»[6]؛
قرباني کردن: « فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ»[7]؛
تزکيه و برنامه هاي اخلاقي: « أَقامُوا الصَّلاةَ وَ مَنْ تَزَكَّى فَإِنَّما يَتَزَكَّى لِنَفْسِهِ»[8]؛
امربه معروف و نهي از منکرو ارشاد: « بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ»[9]؛
کارخير و خدمات اجتماعي: « أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ »[10]؛
بشارت و اميدبخشي: «أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنينَ»[11]؛
برادری وهمدلي: « فَإِنْ تابُوا وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ فَإِخْوانُكُمْ فِي الدِّينِ»[12].
قرآن، نه تنها اقامه نماز را در کنار خدمات‌رسانی قرار داده است که نشانه نمازگزار واقعی را خدمت‌رسانی به نیازمندان دانسته است: «... الْمُصَلِّین * الَّذينَ هُمْ عَلى صَلاتِهِمْ دائِمُون * وَ الَّذينَ في أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُوم * لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُوم؛[13] نمازگزاران حقیقی آنهایی هستند که نمازها را پيوسته به‌جا مىآورند و بخشی از اموالشان را براى خدمت‌رسانی به درخواست کنندگان کمک و محرومان مشخص کرده‌اند».
همراهی اقامه نماز در مسجد با خدمت‌رسانی، همان راهبردی است که از ابتدای انقلاب به آن توجه لازم نشده است. اگر میخواهیم مسجد به تراز خود برسد باید مرکز تفضل و خدمت‌رسانی به مردم باشد. حضرت اميرمؤمنان(ع) می فرمایند: «تَفَضَّلْ عَلَى مَنْ شِئْتَ فَأَنْتَ أَمِيرُهُ؛[14] احسان كن به هر كه خواهى تا امیر او گردی». اگر میخواهیم مسجد، امیر محله باشد، اگر میخواهیم به مسجد و اقامه نمازِ قرآنی برسیم، اگر میخواهیم به رسالت خود در مورد مسجد عمل کنیم، اگر میخواهیم جوانان محل را به مسجد دعوت کنیم، اگر میخواهیم همه افراد محل خاطره خوبی از مسجد در ذهن داشته باشند، اگر میخواهیم مانع از جذب جوانان به دشمنانِ مسجد شویم، اگر میخواهیم مساجد ما بیش از این، خار چشم دشمنانمان باشد، باید مسجد هر محله، مرکز خدمت‌رسانی مؤمنانه آنجا باشد.
خدمات رسانی مساجد، یک توصیه اخلاقی نیست! به اهل مساجد توصیه اخلاقی نمی‌شود که: خوب است شما خدمات رسانی هم در مسجد داشته باشید! خدمات رسانی در مسجد، اگر نگوییم واجب شرعی است، از واجباتِ عقلی مسجد داری است! مگر امر به معروف و جذب اهالی محل به مسجد، رسالت آّبادگرانِ مسجد نیست؟ مگر مقدمه انجام هر واجب، عقلا واجب نیست؟ اگر بر نمازگزار واجب است که لباسش پاک باشد، مگر مقدمات این کار (مانند خرید و تهیه آب برای وضو) واجب نمی‌شود؟ مگر در جذب اهالی محل خصوصاً جوانان به مسجد، راهکاری بهتر از خدمات رسانی در مسجد وجود دارد؟
در دنیایی که خدمات می‌دهند تا افراد را جذب کنند؛ در دنیایی که نرم افزارهای اینترنتی و شبکه‌های ماهواره‌ای رایگان در اختیار مردم می‌گذارند تا جذبشان کنند؛ در دورانی که به آنها فشار اقتصادی می‌آوردند و از آن سو، ادعای دلسوزی و خدمات‌رسانی برای آنان دارند تا جذبشان کنند، در این دوران، آیا جذب مردم به وسیله خدمت‌رسانی در مساجد یک رسالت نیست؟
افراد اگر دین هم برایشان مهم نباشد، رفع نیازهای زندگی مادی برایشان مهم است. جوانی که برای رفع نیازی مانند مشاوره خانوادگی و حقوقی و گرفتن وام، پایش به مسجد باز و مشکلش حل می‌شود، علاوه بر اینکه از مسجد، مؤمنانِ انقلابی و روحانیت، ذهنیتی خوب پیدا می‌کند، اگر این خدمت رسانی با اقامه نماز همراه شود و تشویق به اقامه اول وقت نماز شود، سبب انس و حتی آشتی او با نماز می‌شود.
از سویی خدمات رسانی مسجد می‌توان همراه پیوست‌های فرهنگی باشد؛ مانند اینکه:
اگر در ایامی که به عید نوروز نزدیک می‌شویم، مسجدی امکان برگزاری بازارچه خیریه داشته باشد، علاوه بر تامین برخی نیازهای مردم، می‌تواند پلی باشد میان هنرمندان و تولید کنندگانِ نیازمندِ محل و خریداران.
اگر در ایام نزدیک شدن به بازگشایی مدارس، در مسجدی لوازم تحریر به فروش برسد، می‌تواند مروج فروش لوازم ایرانی و با فرهنگ اسلامی باشد.
اگر در مسجدی خدمات مشاوره‌ای ارایه گردد، علاوه بر اینکه مشاوران می‌توانند ساعاتی را در ماه برای مشاوره رایگان به نیازمندان اختصاص دهند، با انتخاب و دعوت از مشاوران توانمند مذهبی، علاوه بر راهکارهای ایمانی و مؤمنانه‌ای که داده می‌شود، جوانان گرفتارِ راهکارهای شیطانی در حل مشکلاتشان نمی‌شوند.
اگر مسجدی با مشارکت توانمندانِ اقتصادیِ محل، خدمات قرض الحسنه می‌دهد، افراد محل را از ربا و سودهای ویران‌کننده آن نجات می‌دهند.
اگر مساجد، مرکز خدمات‌رسانی هر محله بودند، وضعیتِ به مراتب بهتری در فرهنگ امروز کشور را شاهد بودیم!
پی نوشت‌ها:
[1]. وحشت مفتی وهابی از تاسیس کتابخانه شیعی در آفریقا، shia-news.com.
[2]. نهضت خمینی با ساختمان خراب نمی شود، .shabestan.ir
[3]. شوري: 38.
[4]. مائده: 55؛ توبه:71؛ نمل:3؛ لقمان:4.
[5]. مزمل:20.
[6]. رعد:22.
[7]. کوثر:2
[8]. فاطر:18.
[9]. لقمان:17.
[10]. انبياء:73.
[11]. يونس:87.
[12]. توبه:11.
[13]. معارج: 22 ـ25.
[14] منسوب به جعفر بن محمد، امام ششم عليه السلام، مصباح الشريعة - بيروت، چاپ: اول، 1400ق. ص106.
زمان: ۱۴۰۱/۱۱/۱۱ - ۰۹:۱۱
شناسه خبر: ۱۲۴۹۵۹۵